در میان مقاتل مختلفی که تا کنون درباره شهادت امام حسین علیه السلام نوشته شده است، مقتل «ابو مخنف» از اعتباری ویژه برخوردار است.

روایت‌های ابومخنف از حوادث صدر اسلام آن‌چنان دقیق، مفصل و با ذکر جزئیات واقعه است که خواننده را به زوایای مختلف حادثه راهنمایی می‌کند. علاوه بر این، نقل این روایات به‌دور از هرگونه تعصبات دینی و قومی است، تا آن‌جا که مورخان اهل سنت و شیعه از کتاب‌های او استفاده کرده‌اند.

مولف اصلی کتاب لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف الازدی مشهور به ابومخنف در نیمه دوم قرن اول هجری در کوفه به دنیا آمد و در سال ۱۵۷ یا ۱۵۸ هجری درگذشت. او کتاب‌های بسیاری نوشته است. «قتل عثمان»، «کتاب صفّین»، «مقتل محمد بن أبی‌بکر»، «مقتل امیرالمؤمنین (ع)» از جمله آثار ابومخنف است.

«مقتل الحسین» به دلیل شهرت گردآورندۀ آن به مقتل ابومخنف معروف است. این کتاب که ۲ نسل پس از واقعه عاشورا نگاشته شده، اولین مقتلی است که به نگارش درآمده است.

زمانی که ابومخنف نگارش مقتل الحسین را آغاز کرد، هنوز برخی از شاهدان مورد اعتماد واقعه کربلا زنده بودند. مقتل ابومخنف تا حدود قرن چهارم، موجود بوده، اما بعد‌ها مانند دیگر آثار ابومخنف، از میان رفته است. کتابی که امروزه با نام «مقتل ابومخنف» شهرت دارد، همان مقتل معروف ابومخنف نیست.

محمد اسفندیاری در «کتاب‌شناسی تاریخی امام‌حسین (ع) ص ۴۲» درباره جعلی‌بودن این کتاب را به دلایل زیر اشاره می‌کند: «محتوای این مقتل با تاریخ طبری بسیار متفاوت است؛ درحالی‌که طبری بدون واسطه یا با یک واسطه از این کتاب نقل کرده است. نخستین عبارت این مقتل چنین است: «قال ابومخنف: حدثنا ابوالمنذر هشام عن محمد بن سائب الکلبی» درحالی‌که هشام شاگرد ابومخنف بوده است. در صفحۀ ۱۲ کتاب آمده است: «روی الکلینی فی حدیث…» درحالی‌که کلینی نزدیک به ۱۰۰ سال پس از مرگ ابومخنف، به دنیا آمده است. در صفحۀ ۱۱۳ کتاب آمده است طرحماح بن عدی پس از آنکه ۷۰ نفر را از لشکر عمر سعد کشت، خود نیز کشته شد؛ حال آنکه طبری در تاریخش از ابومخنف نقل می‌کند که طِرِمّاح بن عَدی در کربلا نبوده است.»

با این حال برخی از پژوهش‌گران تلاش کرده‌اند از طریق گردآوری و تدوین نقل‌قول‌هایی که طبری در تاریخش از کتاب ابومخنف داشته است، مقتل ابومخنف را بازسازی کنند. «مقتل الحسین، به‌کوشش حسن غفاری»، «وقعه الطف لابی مخنف، به تحقیق محمد یوسفی غروی» «مقتل الحسین ابی‌مخنف، تصحیح و ترجمه حجت الله جودکی»

با همه این تفاسیر نمی‌توان از مطالعه کتاب «مقتل ابومخنف» به دلیل از بین رفتن اصل آن چشم پوشید؛ چرا که اغلب آثار مکتوبی که از قرون گذشته به دست رسیده است بازسازی و گردآوری و تصحیح آن کتاب‌هاست. در این مقتل مواردی که رنگ و بوی داستان‌پردازی داشته و با اصل واقعه در تناقض باشد کم است. همچنین اکثر مقاتلی که در صده‌های اخیر تالیف شده‌اند روایات خود را به مقتل ابومخنف استناد داده‌اند.